Osmanlı Devleti’nde desantralizasyon (yerellik) 16. yüzyıla kadar dayanmaktadır. Bu durum aslında geleneksel devlet yapısının ve toplum sisteminin özellikleri ile yakından ilişkilidir. Geleneksel toplumun özelliklerine baktığımızda, ulaşım ve haberleşme ağlarında organik bir enerji kullanımı söz konusudur. Bu organik enerji bedeni faaliyetleri kapsamaktadır. Bir diğer özellik güçlü bir merkezi denetimin olmayışıdır. Devlet sistemi içerisinde mali yönden özerk birimler, dar bürokratik kadro ve uzmanlaşmadan yoksun bir durum göze çarpmaktadır.
Bölgelerin idaresinde Osmanlı bürokrasisinde iki unsur göze çarpmaktadır. Bunlardan birincisi, bey; ikincisi ise kadıdır. Osmanlı’nın klasik döneminde idari birim sancaktır. Buna bağlı olarak idarede sancak temelinde bir yapılanma söz konusu olmuştur. Tanzimat sonrasında taşradaki örgütlenme biçimi vilayet (eyalet) esasına göre oluşmuştur. İlerleyen dönemlerde eyalet birimleri daha çok koordinasyonu sağlayan bir birim olarak yapılandı. Eyalet biriminin yönlendirmesi ise beylerbeyi tarafından yapıldı. Tipik Osmanlı Eyalet sistemine baktığımızda ise karşımıza tımar sisteminin uygulandığı sancaklardan oluşan bir bütün karşımıza çıkacaktır. Denilebilir ki, sancaklar Osmanlı’da; askeri, idari ve mali yönden tımar sistemi içerisinde, devletin taşradaki ana birimidir. Tanzimat devri ve sonrasındaki dönemlerde yapılan düzenlemeler ile merkeze bağlı sancak sayıları artmış ve günümüz Türkiye’sinin temel vilayet bölünmelerinin temelleri atılmıştır. Belirtmek gerekir ki, Osmanlı’da daimi ordu kurulana kadar eyalet teşkilatının organize edilmesinde en önemli faktör askeri düzendir. Dönemler içerisinde Osmanlı’da imtiyazlı eyaletler ön plana çıkmışlardır ve buralardaki örgütlenmeler yer yer farklılıklar göstermektedirler. Osmanlı eyalet yapısında kadının da önemli bir rolü vardır. Kadı mülki, mali, askeri ve adli alanları da kapsayan görevler icra etmekte idi.
İlk yorum yapan siz olun