Atalarından Daha Akıllı Bir Adam Çıktı Mı, İnsanlık Batar

“Kolay kolay bulunmayan şey, doğrulukla, akıllıca düzenlenmiş bir toplumdur” Thomas More’nin bu sözü günümüzde karşılığını o kadar net biçimde buluyor ki… Bir toplumun akılla ve doğrulukla düzenlenmemiş olması durumunda nelerin olabileceğine ışık tutar gibi adeta.

Geçmişte krallar, yardımcılarını (günümüzde bakanlar olarak da adlandırılabilir) kendilerine hizmet eden adamlar olarak görürlerdi. Ve yine o güne ışık tuttuğumuzda kral yardımcılarının adeta bir uşak olarak görüldüğü de aşikardır. Bu güne bir projeksiyon tutarsak da, bu durumun çok farklı olmadığını görmekteyiz bir çok devlette. Tabii buna o yardımcıların da çanak tuttuğu su götürmez bir gerçektir. Dalkavuk olarak isimlendirilen bu yardımcılar, yanlışa yanlış diyemeyen kesimi temsil ederler. Kral da zanneder ki, “benim her yaptığım doğru!”. Yine Thomas More’nin şu söz aklımıza geliyor, “Doğa herkese kendi yarattığını sevip okşama içgüdüsünü verir: Karga da, maymun da kendi yavrularına gülümser yalnız”.

Krallar icraatlarına sıkı sıkıya bağlı olurlar. Onlara bu durumu yaşatanlar ise dalkavukluk eden yardımcılarıdır. Çünkü onlara göre krala yaranmak, yapılan şeyin doğru veya yanlış olmasından çok daha önemlidir.  More bu durumu Ütopyasında o kadar güzel anlatmıştır ki, eminim ki tanıdık gelecek çok cümle görecektir herkes. Dalkavuklara ilişkin şu cümleleri sarf ediyor More:

“Yükselme tutkusunun, para kaygısının ya da kendini beğenmişliğin ağır bastığı bu danışma kurullarında yapılan nedir? Biri çıkar da geçmiş zamanlardan ya da yabancı ülkelerden örnek getirip yeni bir düşünce ileri sürecek olursa, bütün dinleyenlerin akılları başlarından gider; hepsini, hele kendisini beğenmişleri bir telaştır alır, akıllılık ünlerini yitirmekten, budala sayılmaktan korkarlar. Kafalarını eşeleye eşeleye bu düşünceleri çürütecek kanıtlar ararlar, bellekleri bu çürütmeyi beceremedi mi, şu beylik lafın ardına sığınırlar: Bizim babalarımız böyle demiş, böyle yapmışlar. Keşke biz de babalarımız kadar akıllı olabilsek. Böyle der ve büyük bir kehanet yumurtlamış gibi böbürlenerek yerlerine otururlar. Onlara bakacak olursanız, atalarından daha akıllı bir adam çıktı mı, insanlık batar.”

Aslında krallar da toplumun birer yansımasıdır denilebilir. Ne var ki yine More’nin belirttiği gibi, “Krallar öyle bir kaynaktır ki iyilik de kötülük de oradan sel gibi akar halkın üzerine”. Aklın, bilgeliğin, insanlığın yerini akılsızlık ve barbarlık aldığı müddetçe uluslar medeniyet eşiğine asla varamayacaklardır.